maandag 22 juli 2013

Geboortewensen: aanwinst of stoorzender

Sinds een aantal jaren is het opstellen van een geboorteplan in opkomst. Aanstaande ouders worden gestimuleerd om hun wensen ten aanzien van hun komende bevalling op papier te zetten. Handig en inzichtelijk voor zichzelf én voor diegene die aanwezig zal zijn tijdens de bevalling. Ondanks de goede bedoelingen is zo’n geboorteplan toch regelmatig de aanleiding tot frictie tussen zwangere en verloskundige of gynaecoloog. Dat kan beter.

Naam
Het woord “plan” suggereert dat je kunt en gaat plannen hoe een bevalling zal verlopen. Dat is natuurlijk niet waar. Wat voor iedereen wel gelijk is, zijn de fases van een bevalling. Je kunt bijvoorbeeld de ontsluiting niet overslaan. Maar in de uitvoering zijn er grote verschillen. En dat is volstrekt normaal. Een bevalling is niet te standaardiseren, al denken sommige mensen dat dat wel kan en zelfs wenselijk is. En door te gaan plannen versterk je die overtuiging.
Daarnaast heeft de term iets dwingends: ik plan en de ander zorgt maar dat hij zodanig meewerkt dat het precies zo uitgevoerd wordt. Zo kan het geboorteplan een bron van frictie, machtsspelletjes en onbegrip worden. Precies het omgekeerde waarvoor het bedacht en bedoeld is, namelijk begrip en inzicht kweken en opteren voor de mogelijkheden.
Daarom bij deze het voorstel om voortaan de term “geboortewensen” te gebruiken. Dat dekt meer de lading. Het haalt het planmatige eraf en versterkt het doel van het beschrevene, namelijk dat de hulpgever helder, vlot en duidelijk een beeld krijgt van degene met wie hij gaat samenwerken. Immers, hoe beter je iemands wensen kent, hoe effectiever en prettiger het contact is.

Doel en werking van de geboortewensen
Een vrouw weet van te voren niet hoe haar bevalling zal verlopen. Hoe lang het gaat duren, welke houdingen ze prettig zal vinden om de weeën mee op te vangen, hoe ze het moeder worden zal ervaren etc. Wat ze WEL weet, is wie ze nu is. Hoe ze reageert op stress. Wat ze kan doen om te ontspannen of om iets vol te houden. Kortom: ze neemt zichzelf mee de bevalling in. En dat is waardevolle informatie. Daarnaast zijn de meeste zwangeren erg geïnteresseerd in alles wat met zwanger zijn en bevallen te maken heeft. Breed geïnformeerd worden maakt dat hun horizon vergroot wordt en dat ze goed passende keuzes kunnen maken.

Op eigen kracht de geboortewensen allemaal helder krijgen is voor de meeste zwangeren ondoenlijk. En dat is logisch. Een vragenlijstje of een boekje met suggesties zijn vaak ontoereikend. Het is sterk aan te bevelen om met een deskundige, ervaren, liefst neutrale persoon je wensen te bespreken. Een doula is daarvoor uitermate geschikt. Het is een vast onderdeel van haar aanbod. Geboortewensengesprekken met haar duren gemiddeld drie uur. En dat zijn intensieve uren. Alle aspecten van de bevalling komen aan de orde. Door in gesprek te gaan, kun je accenten leggen waar dat nodig is. Informeren waar blijkt dat er onvoldoende bekendheid is met de mogelijkheden. En bevestigen, bekrachtigen wat belangrijk is voor de zwangere en haar partner. Dit alles geeft een zeer solide basis voor de bevalling die gaat komen. De aanstaande ouders gaan met meer vertrouwen en zelfs met plezier de bevalling in. Dat deze voorbereiding z’n vruchten afwerpt, moge duidelijk zijn.

Haken en ogen
Soms gebruiken aanstaande ouders de geboortewensen als wapen in de strijd om de gewenste begeleiding te krijgen. En dat is jammer, want (machts)strijd is een enorme stoorzender. De toon die in de geboortewensen gebruikt wordt, is heel belangrijk. Dwingende, eisend opgestelde wensen zijn hiervan een voorbeeld. Wensen die te veel ingekleed zijn, missen ook hun doel, want die verdwijnen in de woordenbrij. Bovendien vraagt het veel van het geduld van de lezer. De kans dat de boodschap niet overkomt is groot.

Verloskundigen en gynaecologen gebruiken de geboortewensen nogal eens als een afstreeplijstje. Ze gaan puntsgewijs de wensen af en geven aan welke wel en welke niet volgens hen in te willigen zijn. Alsof het een lijst voor hen is: wat kan ik wel aanbieden en wat niet. De zwangere overhandigt dit document echter niet ter goedkeuring, maar als hulp voor de ander om sneller zicht te krijgen op de persoon die tegenover hem of haar zit.

Aanbevelingen voor het schrijven van de geboortewensen:

  • Schakel een liefst neutraal persoon in, die in gesprekken met de zwangere én partner helder krijgt wat hun wensen ten aanzien van hun bevalling zijn. Een doula is daar uitermate geschikt voor. Het is een onderdeel van haar werk en ze heeft er veel ervaring mee
  • Voor de schrijver: luister goed naar de vrouw en haar partner, leer haar kennen! Luister zonder beperkingen in het achterhoofd. Angst is een enorme stoorzender in de communicatie.
  • De toon van de geboortewensen is belangrijk. Niet dwingend of vragend, maar aangeven zoals het is. Doel: openend en verbindend.
  • Lengte: niet te lang. Maak een uitgebreide versie voor de zwangere en partner zelf. En een verkorte versie voor verloskundige/gynaecoloog.
  • Het gaat niet om overtuigen, maar (helpen) begrijpen.
  • Neem de tijd voor het opstellen en laat ruimte voor veranderingen.
  • Benadruk het doel van de geboortewensen, zodat het document niet oneigenlijk gebruikt zal worden.

woensdag 3 juli 2013

De eerste keer

Een doula bij je eerste bevalling, ja, dat zou in de meeste gevallen ideaal zijn. Maar door omstandigheden komt het er dan vaak juist niet van. En dat is jammer!

Als onervaren aanstaande ouder denk je je natuurlijk goed voor te bereiden: je haalt wat boeken uit de bibliotheek, hoort verhalen van familie en vriendinnen aan en je gaat op zwangerschapsgym of -yoga. Als je een sterke maag hebt, kijk je naar bevallingsprogramma's op televisie. Misschien denk je na over hoe je het liefst zou bevallen, of je bent meer een 'ik zie wel'-type.

Zo deed ik het zelf ook, de eerste keer. Maar wat viel het me tegen. Terugkijkend zou het met een doula erbij zo anders zijn geweest. Bijvoorbeeld in het ziekenhuis, toen mijn 'eigen' verloskundige (nou ja, ik had haar bij een controle één keer ontmoet) weg ging en ons daar achterliet bij een leger van vreemde verpleegkundigen, arts-assistenten en gynaecologen, die om de paar uur werden ingewisseld voor andere. Of in de lange uren dat we moesten afwachten of de weeën op gang zouden komen. Toen mijn man zo moe werd dat hij naar huis ging voor een slaapje. En toen ons door de gynaecoloog allerlei keuzes werden voorgelegd maar we geen idee hadden wat de consequenties daarvan waren - en of we eigenlijk wel iets te kiezen hadden. Met een doula erbij hadden we onze vragen kunnen stellen en ons gesteund gevoeld in plaats van overrompeld. Dat gevoel van 'overrompeld zijn' is na de bevalling nog lang bij me blijven hangen. Geen fijn begin van het moederschap.

Toen ik voor het eerst zwanger was, waren er nog nauwelijks doula's te vinden in Nederland. Maar ik kwam ook niet op de gedachte om er eentje te zoeken. Omdat ik geen idee had van wat me te wachten stond en wat mijn eigen rol daarin kon zijn. En zo gaat het met de meeste vrouwen die hun eerste kindje verwachten: het is vrijwel onmogelijk om een eerlijk beeld te krijgen van hoe het kan lopen. Dat heb je wel nodig om te beslissen of je het zonder doula aandurft!

Hoe is dit kennisprobleem op te lossen? Moeilijk. De boeken geven op zich wel informatie, maar zonder ervaring interpreteer je wat je leest toch op je eigen manier. De meeste mensen vertellen niet graag (eerlijke maar) 'enge verhalen' aan een zwangere vrouw; stress en angst wil je tijdens de zwangerschap liever vermijden. Of de verhalen die je hoort zijn juist zo gruwelijk dat je er alleen maar wanhopig van zou worden en je er dus voor afsluit.

Dat is voor mij een van de redenen geweest om Doula.nl op te richten en ook om aan dit Doulablog mee te werken. Zodat ik jullie, de lezers die voor het eerst een kindje verwachten, dit kan vertellen: denk er eens over om een doula bij je bevalling te vragen. Een eerste bevalling wordt tegenwoordig gezien als een 'risicobevalling', wat betekent dat je eerder naar het ziekenhuis moet en dat sneller tot medische ingrepen wordt overgegaan. Bereid je zelf ook voor op deze onzekere situatie door je te voorzien van continue emotionele ondersteuning. Ik durf best te stellen dat je daar nooit spijt van zult krijgen.